Samson en (een beetje) Delilah

Tekst door Annemarie Vestering (voor het Cultuurfonds Magazine)

Een sprookje van de Gebroeders Grimm, of een bijbelverhaal? Als kind mocht Jaike Belfor, gastregisseur bij theatergroep Aluin, zelf kiezen wat haar moeder voorlas bij het slapengaan. “Bijbelverhalen vond ik net zo boeiend als sprookjes. Mijn favoriet was Samson en Delilah, omdat het een soort actieverhaal was. Ik was gek op cartoons en met zijn bovennatuurlijke krachten was Samson voor mij de absolute superheld.” 

Superpower 

Voor wie dit verhaal niet kent: Samson, Israëliet en voorbestemd om zijn volk te bevrijden van de Filistijnen, kreeg zijn kracht van zijn lange haar. Delilah, Filistijn en spion, betovert Samson met haar charme en ontfutselt hem het geheim van zijn kracht. Tijdens zijn slaap snijdt ze Samsons lokken af. Zonder zijn superpower kan hij worden gevangen en terechtgesteld. Maar na een laatste keer bidden krijgt hij zijn krachtige kapsel terug, duwt de pilaren van een Filistijnse tempel uiteen en doodt zo de aanwezige Filistijnen.  

De blik van nu 

Verwacht bij Samson en (een beetje) Delilah geen ode aan de mannelijke superheld. Samen met Erik Snel, oprichter van Aluin en tekstschrijver van de voorstelling, maakte Jaike een actuele versie van het bijbelverhaal met een nieuwe betekenis en eigentijdse personages. 

“Het stoorde me dat vrouwen zo vaak als verleidelijke, verraderlijke of zwakke figuren worden opgevoerd. En als ze wel deugen, als vroom en volgzaam. Ik miste een sterke tegenhanger tegen de vele mannelijke helden. Ook Delilah is in het oorspronkelijke verhaal een verleidelijke verrader. Daarom hebben we gekozen voor een nieuw perspectief. Want met de blik van nu is Samson net zo goed een behoorlijk gewelddadig, narcistisch persoon en Delilah een vrijheidsstrijder.”

Hoe ver gaat loyaliteit?

Beeldschoon, grappig en charmant begint acteur Jeroen van Arkel zijn rol van wolf in schaapskleren. Hij introduceert zich als Gods gift to woman en stand-up comedian ineen en neemt het publiek direct voor zich in. Maar gaandeweg de voorstelling begint er iets te knagen. Is die Samson wel zo aardig als hij lijkt? Zijn crush Delilah, die we niet zien (vandaar ‘een beetje’), maar wel horen spreken en zingen met de stem van actrice Nadia Amin, is supersterk, intelligent en loyaal aan haar volk. Maar hij lijkt niet te rusten voor hij haar in zijn macht, overwonnen en kapotgemaakt heeft.  

Listig ondermijnt hij Delilahs zelfvertrouwen, driftig dwingt hij haar haar vrijheidsstrijd op te geven en doelbewust maakt hij haar wereld steeds kleiner. De muziek van Dizzi Geetha werkt daarbij opzwepend. Samson danst en vecht met de internationaal vermaarde dansers Adam Khazhmuradov en Naïma Souhaïr – hij domineert en wordt gedomineerd. Dat roept vragen op over de strijd tussen de Israëlieten en de Filistijnen. Is die niet nog steeds gaande? En hoe ver gaat loyaliteit aan je volk of partner? “Totdat het publiek zelf tot de conclusie komt: gast, volgens mij spoort dit niet.”

Rode vlaggen  

Met deze wervelende mix van teksttoneel, dans en de Braziliaanse vechtsport Jiu Jitsu wordt het publiek (de doelgroep is 14 jaar en ouder) op lichtvoetige wijze bewust gemaakt van de eerste signalen van giftige relaties. Jaike: “Toen Aluin me vroeg een voorstelling te maken, wist ik: dat moet gaan over femicide en de coercive control die daaraan vooraf gaat. Een probleem dat in Nederland veelvuldig voorkomt. In mijn directe omgeving heb ik gezien dat het maar niet lukt om vrouwen en gezinnen daartegen te beschermen.”  

Coercive control, oftewel dwingende controle, is een vorm van psychisch misbruik. Daarbij domineert de ene partner de ander door systematische controle en manipulatie. De gedomineerde partner verliest daardoor stap voor stap haar (of zijn of hun, het kan in alle relaties voorkomen) autonomie, en ziet uiteindelijk geen kans meer om uit de relatie te stappen.  

“Vanaf 14 jaar beginnen jongeren liefdesrelaties te ontwikkelen en wordt het belangrijk om daarin grenzen te leren stellen. Ik wil ze helpen rode vlaggen te herkennen. Want honderd berichtjes per dag bijvoorbeeld, of niet mogen afspreken met je vrienden, dat is niet normaal.”