Het Cobra Museum wijdt een expositie aan het fotografische werk van de Franse kunstenares Claude Cahun. Zij identificeerde zichzelf als ‘neuter’. Over haar genderidentiteit schreef ze: ‘Masculine? Feminine? It depends on the situation. Neuter is the only gender that always suits me.’
Bestaat er zoiets als een authentieke identiteit? En in hoeverre kun je jezelf leren kennen? Claude Cahun onderzoekt de vele kanten van haarzelf met zelfportretten waarin ze steeds een andere rol aanneemt: van dandy tot poppetje, vamp tot vampier, en engel tot bodybuilder.
Ken uzelf
Self portrait (reflected in mirror, chequered jacket) 1928 © Claude Cahun c/o Pictoright Amsterdam 2020
Cahun werd geboren als Lucy Schwob, maar veranderde haar voornaam in Claude, een naam die genderneutraal is in het Frans. Cahun is de Franse versie van Cohen, een typisch Joodse achternaam. Haar vader was een Joodse intellectueel en omdat haar moeder zijn Joodse identiteit afkeurde, was Cahuns' keuze voor een joodse achternaam haar eerste verzetsdaad.
Misschien komt het gebrek aan geloof in één ware identiteit voort uit Cahuns’ gezinssituatie. Haar moeder had een psychische stoornis en verwierp de Joodse achtergrond van haar vader, terwijl haar vader op zijn beurt de psychische stoornis van zijn vrouw verachtte. Terwijl Cahun zich als Joods identificeerde en zelf ook met depressies kampte. Toen Cahun lesbisch bleek te zijn, was haar vader naar het schijnt opgelucht dat zijn dochter nooit kinderen met een psychische stoornis zou voortbrengen.
Letterlijke sisterhood
Marcel Moore (reflected in mirror, chequered jacket) 1928 © Claude Cahun c/o Pictoright Amsterdam 2020
Claude Cahun leunde voor haar geestesgesteldheid op haar soulmate Marcel Moore, geboren als Suzanne Malherbe. De twee waren onafscheidelijk, ook in het fotografische werk. Toch wordt er van uit gegaan dat Cahun de leiding nam in het artistieke proces. Acht jaar nadat ze bij elkaar kwamen, werden ze stiefzussen doordat hun ouders met elkaar in het huwelijk traden.
Aangezien vrouwenliefde nog allesbehalve geaccepteerd werd in die tijd, verschafte hun (letterlijke) sisterhood een alibi voor hun voortdurende samenzijn.
Tweepersoonsverzet
De expositie neemt je mee met een liefdesstel van wie het verhaal leest als een spannend boek. Het waren roerige tijden. Cahun en Moore begaven zich eerst in de Parijse avantgardistische scene van de jaren ’20 en ’30, waar ze in aanraking kwamen met het surrealisme van André Breton.
In die tijd creëerden ze Cahuns’ meest experimentele zelfportretten. In 1937 verhuisde het stel vanwege de nazi-dreiging naar Jersey, een eiland voor de Franse kust. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ook Jersey bezet.
Zaaloverzicht, foto: Peter Tijhuis
Cahun en Moore begonnen hierop een tweepersoonsverzet. Op subtiele wijze: ze stopten briefjes in tijdschriften, brievenbussen, auto’s en sigarettenpakjes om nazi’s over te halen om te stoppen met vechten.
Uiteindelijk werden ze opgepakt voor hun verzet. De nazi’s schijnen verbaasd te zijn geweest dat het eilandverzet uit ‘slechts’ twee vrouwen bestond. De geliefden deden voor hun arrestatie een gezamenlijke zelfmoordpoging door een overdosis slaappillen te nemen, maar de poging mislukte en ze belandden in de gevangenis.
Ongrijpbaar
Daar werd het vonnis uitgesproken: de doodstraf. Maar door een bizarre samenloop van omstandigheden werd het eiland bevrijdt vlak voordat ze ter dood veroordeeld zouden worden.
Wie onder de huid van Claude Cahun kruipt in de expositie in het Cobra Museum, krijgt geen sluitend antwoord over ‘de’ authentieke identiteit van Claude Cahun. Juist daarin schuilt haar kracht. Hopelijk kunnen we, zodra de musea weer opengaan, deze non-binaire kunstenares avant la lettre in al haar gedaanten gaan bewonderen.
Deze expositie kwam tot stand met een bijdrage van het Cultuurfonds.